Poznati švedski industrijalac, izumitelj dinamita i nadasve bogataš, Alfred Nobel u svom testamentu odredio je sredstva za formiranje fonda koji će, između ostalih nagrada, jednom godišnje odlikovati i književno „najistaknutije delo u idealnom pravcu/smeru“. Definicija nije baš bila kristalno jasna, pa su mnogi veliki pisci možda baš zbog toga ostali bez nje (Tolstoj, Zola, Ibzen, Tven).

Prvi put je dodeljena 1901. godine, a prvi dobitnik je bio francuski pisac Sili Pridom. Do sada je 49 puta bila nagrađena žena, 9 puta se u saopštenju komiteta navelo tačno zbog kojeg dela se pisac nagrađuje, 7 puta Nobelova nagrada nije bila dodeljena, 4 puta su nagradu podelila dva pisca i 2 pisca, Pasternak i Sartr, odbila su da nagradu prime. Najmlađi laureat je Radjard Kipling, koji je te 1907, kada mu je dodeljena nagrada, imao 42 godine, a najstarija je Doris Lesing, koja je nagradu 2008. dobila sa navršenih 88. godina života.

Ko je sve bio nominovan, kao i ko je od kog pojedinca ili institucije tu nominaciju dobio, čuva se kao tajna narednih 50 godina.

Ono što baca senku na ovu nagradu, za koju mnogi upućeni vele da se nikada ne dodeljuje bez upliva političkih faktora u žiriranje, jeste njena eurocentričnost – više laureata dolazi iz Švedske, nego iz Azije i Latinske Amerike. Osim toga, recimo, Elvind Jonson i Hari Martinson su bili dobitnici ove nagrade 1974. godine. Ovim, ruku na srce, i danas malo poznatim piscima, konkurencija te godine su bili Vladimir Nabokov i Sol Belou. Njihova anonimnost nije bila jedino mesto sporenja, već i to što su u tom trenutku i sami bili članovi Švedske akademije, koja tu nagradu dodeljuje.

Izvor: www.beforeandafter.rs