Nagrada Gonkur je najveća francuska književna nagrada. Nju dodeljuje Akademija nazvana po svom osnivaču, poznatom piscu, kritičaru i izdavaču Edmondu de Gonkuru, koji je sav svoj imetak namenio osnivanju ove književne organizacije sa sedištem u Parizu, a u slavu svog brata i saradnika Žila. Glavni cilj Akademije je da, kako je navedno u testamentu, kroz literarne aktivnosti, u koje spada i ova nagrada, a koja se dodeljuje u četiri kategorije – za prvi roman, kratku priču, poeziju i biografiju, promoviše i potpomaže francusku književnost.
Novčani deo nagrade je izrazito simobličan – skoro identičan iznos novca koji je dodeljen prvi put, 1903. godine, dodeljuje se i danas, a on iznosi oko 10 evra. Razlog je, kako se objašnjava, taj što delo koje dobije Gonkura postaje instant bestseler, čineći svog vlasnika bogatašem u smislu zarade od prodatih tiraža. Međutim, izvestan, u određenom smislu, otpor ovoj nagradi javio se iste godine kada je dodeljena prvi put. Iz protesta što je desetočlani žiri bio sastavljen isključivo od muškaraca, stvorena je nagrada Prix Femina. Nju je osnovalo 22 pisaca i spisateljica, a u organizaciji časopisa La Vie heureuse, sa uslovom da žiri može biti sastavljen samo od žena.
Kada je Marsel Prust 1919. dobio ovu nagradu, povela se velika polemika u vezi sa tim što bi Gonkur generalno trebalo da stimuliše mlade autore, zbog čega se između ostalog i dodeljuje baš za prvi roman, dok je pisac “Potrage za izgubljenim vremenom” u tom trenutku imao 48 godina.
Godine 1921. Gonkur je dodeljen francusko-gvajanskom piscu Rene Maranu za njegov roman “Batouala”, koji je problematizovao politiku francuskog kolonijalizma. Osim toga, Maran je bio prvi crnac koji je dobio ovu nagradu, a sve skupa je uticalo na to da se digne velika prašina zbog ovog “presedana”, rezultujući time da se štampanje i prodaja “Batouale” zabrani u svim francuskim kolonijama.
Veoma često se nagrada Gonkur osporava zbog toga što kritičari tvrde da (pored toga da je, kao i Nobelova, skoro bez izuzetka politički motivisana) pisci i romani ovenčani ovim priznanjem neminovno padnu u zaborav, pa se vremenom njena vrednost razvijala samo u merkantilističkom pravcu. S tim u vezi, ti kritičari će, primera radi, uvek postaviti sledeće pitanje – zbog čega je 1932. godine Gi Mazlin dobio Gonkura za svoj roman “Vukovi” (Les Loups) – a nije Selin za “Putovanje na kraj noći” (Voyage au bout de la nuit) – osim zato što je bio blizak prijatelj sa članovima ondašnjeg žirija?
Knjige koje su dobijale Gonkura toliko su često dolazile od svega nekolicine izdavačkih kuća, da su novinari smisli jedan sarkastičan nadimak ovoj nagradi – Galligrasseuil – koji je zapravo kombinacija imena tri najveće francuske izdavačke kuće: Gallimard, Grasset, i Editions du Seuil. Ali, verovatno ne postoji ni jedna značajnija, prestižna književna nagrada koja nije bila pod ovakvim i sličnim kritičarskim napadima, jer, na kraju krajeva, svako ima svoje književno-umetničke preference, koje odlukom žirija često ostanu nezadovoljene.
Izvor:www.beforeandafter.rs
