Booker–McConnell kompanija osnovana je 1835. godine u Engleskoj i bila je jedna od najvećih prehrambenih kompanija na svetu.

Ona je 1968. ustanovila književnu nagradu koja se dodeljuje za roman pisan na engleskom jeziku i objavljen u Ujedinjenom Kraljevstvu. Do 2014. su samo književnici i književnice iz zemalja Komonvelta, Irske i Južnoafričke republike mogli da budu nominovani, posle te godine nagrada je postala internacionalna i jedini uslov koji je ostao je jezik i zemlja izdavanja. Danas je ova nagrada “teška” 50.000 funti, dok svi koji su ušli u najuži krug dobijaju po 25.000.

Godine 1992. ustanovljena je i ruska varijanta ove nagrade, Booker-Open Russia Literary Prize, koja se dodeljuje za najbolju knjigu pisanu na ruskom jeziku i prva je književna nagrada koja nije državna, još od Oktobarske revolucije 1917. Man Booker International Prize, osnovana 2005, dodeljuje se bez obzira na nacionalnost autora, uz jedini uslov da mora biti prevedena na engleski jezik. Man Asian Literary Prize, nagrada za najbolje azijsko književno delo, takođe prevedeno na engleski jezik, dodeljivala se od 2006. do 2012. godine, nakon čega je iz sedišta kompanije najavljeno da više neće finasirati ovu nagradu, jer žele da se skoncentrišu (finansijski, verovatno) na svoju glavnu nagradu.

Bukera su, kao i ostale internacionalne i grandiozne nagrade, od samog početka pratile kontroverze. Marksistički pisac Džon Berger, laureat iz 1972, protestvovao je zbog poslovne prakse Booker-McConnell kompanije, koja je zloupotrebljava najamnički rad lokalnog stanovništa na Karibima, pa je polovinu svoje nagrade, koja je tada iznosila 5.000 funti, uplatio britanskom ogranku Crnih pantera. Najveća neizvesnot i “literarna borba” odigrala se 1980. godine, kada je žiri samo pola sata pre proglašavanja pobednika odlučio da to bude Vilijam Golding za svoje delo “Obred strasti” (Rites of Passage), a ne Entoni Bardžis za “Zemne sile” (Earthly Powers). Bardžis je rekao, pored toga, da neće doći na ceremoniju proglašenja pobednika, ukoliko mu žiri ne javi pre toga da li je on pobednik ili ne. Džon Banvil je 1981. izneo žiriju zanimljiv predlog: da nagradu dodele njemu, jer bi on od nje kupio sve kopije romana koji su ušli u širi izbor za ovu nagradu, i donirao ih bibliotekama u Irskoj, “obezbeđujući time da će te knjige biti ne samo kupljene, već i pročitane”. Žiri se oglušio o ovu njegovu ideju, ali mu je nagradu ipak dao 2005. za roman “More” (The Sea).

Institucija nagrade Buker podrazumeva i zanimljiv slučaj jednog nagrađenog romana. Godine 1993, kako bi se obeležilo četvrt veka postojanja nagrade, odlučeno je da će se dodeliti tzv. “Buker nad Bukerima”, nagrada za najbolji roman od svih koji su do tada nagrađeni. Ovu kolokvijalno rečeno “laskavu titulu” odneo je roman “Deca ponoći” Salmana Ruždija, pobednik iz 1981. Da je zaista “Buker nad Bukerima”, ovaj roman je potvrdio i 2008. godine, kada se obeležavala četrdeseta godišnjica od osnivanja nagrade, a konačna odluka o pobedniku od šestoro finalista prepuštena je publici, koja je opet izabrala “Decu ponoći”.

Izvor: www.beforeandafter.rs